December 2016

Vroegste ijsdag op 3 november 1980
De door sommigen vergeten 1e week van november 1980

Een bijzonder vroege koude start van de winter voltrok zich in november 1980.
Eind oktober 1980 vormde zich boven Scandinavië een hogedrukgebied. Het systeem werd steeds krachtiger (kerndruk uiteindelijk 1050 hPa). Ik herinner mij de verwachting van het KMI van België: ‘zonnig en warm weer tot 15°. Het KMI verwachtte een zuidelijke wind. Dat trokken wij in Haarlem, niet ten onrechte, in twijfel. De luchtdruk verdeling was van dien aard dat wij voor een oostelijke wind gingen.
Met een aantrekkende oost tot noordoostelijke stroming werd steeds koudere lucht aangevoerd, welke wij aan de bovenlucht en barometer al konden aflezen. Op de eerste novemberdag lag de temperatuur in de vroege ochtend al rond het vriespunt. De dagen daarna werd het alleen maar kouder en op 2 november vroor het in de ochtend 2 tot 4 graden. Overdag kwam de temperatuur maar net boven het vriespunt uit. Opvallend was dan ook te zien, mede door de harde wind, dat de aarde in de schaduw van onze tuin wit werd. De warmere lucht uit de grond condenseerde en bevroor.

Op 3 november kwam de temperatuur, na een koude nacht waarin het tot 5 à 6 graden vroor, op veel plaatsen niet boven nul, dus een ijsdag! Deze 3e november 1980 is daarmee de vroegste ijsdag in De Bilt met een maximumtemperatuur die niet hoger uitkwam dan -0,9°. Ook in Haarlem was het een ijsdag. Nog kouder was het in het uiterste oosten en zuidoosten van het land met een maximum tussen -1 en -2°C.
Met de windchill factor gerekend kwam de ochtendtemperatuur zelfs uit op -11 graden.

Sneeuwval op 6 en 7 november
Na de record vroege ijsdag bleef het nog een aantal dagen behoorlijk koud. Op 6 november viel de eerste echt serieuze neerslag. In de ochtenduren viel vooral ten zuiden van de grote rivieren af en toe wat lichte sneeuw of ijsregen. Op de meeste plaatsen werd het nog niet echt wit, alleen in Arnhem en omgeving lag in de avond van de 6e al een laagje van 4 cm. In de avond trok de sneeuwzone verder naar het noorden.

In de nacht naar de 7^e november nam de intensiteit van de sneeuwval toe. De temperatuur lag net onder nul, zodat er een dik pak viel.
De meeste sneeuw viel precies over het midden van het land in een strook van Haarlem via de Veluwe naar de Achterhoek en zuidelijk Twente.

Op 9 november zette de dooi in, maar eind november kwam het opnieuw tot licht winters weer. Met een noordwestenwind kwam het tot winterse buien met hagel, onweer en (natte) sneeuw. Op 29 november viel er langs de oostgrens geruime tijd sneeuw. In het zuiden van Limburg leverde dat lokaal 10 cm sneeuw op. Ook begin december viel er nog af en toe sneeuw. Toen het in de nacht van 7 december opklaarde kwam het in De Bilt zelfs tot -11°, strenge vorst. Maar tot ijsdagen kwam het alleen op dezelfde 7 december, verder stelde de winter niets voor. 

Bronnen: naast mijn waarnemingen in Haarlem – Meteo Consult, VWK (weerspiegel), KNMI en Tom van der Spek.

Sneeuwdek 7 november
Ook in Haarlem (Schalkwijk) , waar ik woonde viel langdurig sneeuw.
Mijn vader en ik kwamen in onze tuin tot een sneeuwhoogte van ongeveer 12 cm. Zie voor de sneeuwhoogtes in cm onderstaand kaartje.

Weer.nl / Meteogroup over november 1980
Weer.nl besteedde een artikel aan deze bijzondere winter van 1980-81. De informatie gebruikte ik voor mijn verhaal op deze pagina. Maar ook dit artikel verdween van de site. De link was: http://www.weer.nl/nieuws/detail/2008-11-03-de-vergeten-winter-van-november-1980/

Vele records in november 1980 en 2015
1980 zet naast 2015 vele dagrecords neer
1980 en 2015 werden erg bijzonder. De 1e decade van november 1980 was record koud met 13 koude records en die van 2015 record warm.
Tot en met 18 november 2015 stond de teller voor november op 22 warmte records: 5 maximum, 8 minimum en 9 etmaal records! Op 7 november was het etmaalgemiddelde zelfs 16,4°C in de Bilt, dat zelfs niet misstaat in de maand juni.

2015 , 1e en 2e decade record warm
De eerste decade van de maand was in De Bilt met een gemiddelde etmaaltemperatuur van 12,2 °C bijna een graad warmer dan het oude record, 11,3°C, dat op naam stond van november 2005. Ook in de tweede decade lag het gemiddelde van 12,0 °C bijna een graad boven het oude record, 11,1 °C uit 1994.
Het record maximum maandgemiddelde in De Bilt kwam uit op 12,8 tegen 12,6º in 1994.

Het totaal overzicht van de warmte en koude records in de 1e decade van november 1980 & 2015.

Update van 1e en 2e decade van november anno 2015

1980, – 1e decade
Hieronder alle maxima en minima van de 1e decade van november 1980. Het etmaal gemiddelde was -0,4°C in De Bilt, Haarlem Schalkwijk kwam aan 0,5°C. Normaal is een gemiddelde van ongeveer 8,3°C ! Het overzicht anno 2014 hieronder. Op 6 november 2018 werd het namelijk 19°C, het hoogste maximum voor de maand november. 

Temperatuur verloop vergeleken met ‘norm november 2010’
Hieronder staat een zelf vervaardigde grafiek van november 1980, 2015 en 2016
‘Norm 2010’: De Bilt 6,7° in november

2016 koudste start november sinds 1980
Iedereen onder de 40 jaar maakte in 2016 de koudste eerste 12 dagen van november mee. De eerste decade van de maand november had een gemiddelde temperatuur was 5,57° tegen normaal 8,3º. Kijkend naar de 1e twaalf dagen werd het 4,96°.  Wij moeten terug naar 1980 om nog (veel) lagere temperaturen aan te treffen. Toen was het record koud met een decade gemiddelde van zelfs onder nul, namelijk -0,35º, en dus nog veel kouder dan 2016.
Hieronder de grafiek van november 1980 vergeleken met de warme november 2015 en koude november 2016.

De grafiek over de maand november, omarmd door een deel van oktober en december: voor 1980 / 2015 / 2016

Naar: De Herfst